Prawidłowy rozwój dziecka - siatki centylowe

Jedną z wielkich tajemnic, do jakich zostajecie dopuszczeni jako rodzice są siatki centylowe. W pierwszym momencie wykres pełen krzywych może przypominać prehistoryczne rysunki skalne, ale ich czytanie to tylko kwestia wprawy. Siatki centylowe pozwolą ci ocenić rozwój niemowlęcia, a z czasem nawet zaplanować z dużym wyprzedzeniem poważniejsze zakupy dla dziecka.

Siatki centylowe dla dzieci – co to jest?

Siatki centylowe to jedno z narzędzi oceny czy rozwój dziecka jest prawidłowy. Przedstawiają dane statystyczne dotyczące np. wzrostu, wagi i obwodu głowy dzieci w danej populacji. Ze względu na naukowo potwierdzone różnice w tym zakresie, stosuje się osobne siatki centylowe dla chłopców i dziewczynek. Na stronie WHO można też znaleźć siatki centylowe opisujące rozwój ruchowy niemowlaka.

Podczas pierwszej wizyty u pediatry lekarz sprawdza wagę, wzrost  i obwód głowy dziecka, a następnie nanosi je na siatki centylowe. Na osi poziomej oznaczony jest wiek dziecka, na osi pionowej – wartości od minimalnej do maksymalnej zarejestrowanej w danej populacji. Krzywe oznaczone od 3 do 97 centyla obrazują jak statystycznie przebiega rozwój dzieci, a zatem czego można spodziewać się po dziecku za jakiś czas. Prawidłowo rozwijające się dziecko podąża wzdłuż przypisanej mu krzywej (z niewielkimi odchyleniami). Śledząc siatkę centylową można oszacować na przykład przybliżony moment zmiany fotelika na większy. Mistrzowie centyli na podstawie siatek potrafią kupić na wyprzedażach ubrania dla dzieci na następny sezon.

Rozwój niemowlęcia a siatki centylowe

Jak interpretować siatki centylowe? Posłużmy się przykładem. Lekarz zważył wasze miesięczne niemowlę. Na osi poziomej siatki centylowej znalazł punkt oznaczający wiek 1 miesiąca i poprowadził od niego prostopadłą linię w górę. Na osi pionowej odnalazł wagę dziecka, np. 4kg i poprowadził prostopadłą linię w prawo. Punkt przecięcia tych linii to wasze dziecko na siatce centylowej, a krzywa, na której się znalazł mówi, w którym centylu jest maluch. Waga dziecka osadzona w 75 centylu, oznacza to, że 75% dzieci w jego wieku jest tego samego wzrostu lub niższych, a 25% – wyższych. Analogicznie, niemowlak w 5 centylu jest drobniejszy od 95% swoich rówieśników.

W jaki sposób siatki centylowe pozwalają ocenić prawidłowy rozwój dziecka? Przede wszystkim: przyjmuje się, że zdrowo rozwijające się dziecko będzie pozostawało mniej-więcej w „swoim” centylu. Znaczny przeskok w którąkolwiek stronę powinien wzbudzić czujność lekarza i rodziców. Normą jest wynik między 3 a 97 centylem. Wypadnięcie dziecka z siatki centylowej, to sygnał, że należy uważnie przyjrzeć się rozwojowi niemowlęcia.

Etapy rozwoju motorycznego – widełki i centyle

Kamienie milowe rozwoju ruchowego niemowlaka mogą być dla rodziców powodem radości i – niestety – troski. Na szczęście porównywanie i nieproszone komentarze przegrywają z danymi naukowymi. Rozwój motoryczny dzieci przebiega w bardzo różnym tempie. Zanim zaczniecie się martwić, że wasz półroczny maluszek nie siedzi sam – sprawdźcie, co mówią dane WHO.

Do oceny etapów rozwoju motorycznego najczęściej używa się tzw. okien rozwojowych. Istnieją siatki centylowe dla głównych umiejętności ruchowych, ale nie są one miarodajne – dzieci częściej wypadają tu ze swoich centyli. Okna rozwojowe w oparciu o dane statystyczne pokazują rozpiętość wieku, w którym dzieci osiągają daną umiejętność. Obejmują okres od 5 (siedzenie) do nawet 10 (samodzielne chodzenie) miesięcy. To znaczy, że tak samo w normie jest dziecko siedzące w wieku 4 miesięcy, jak to, które uczy się tego dopiero w 9 miesiącu życia. 

Orientowanie się w siatkach centylowych dla dzieci nie jest niezbędne (chociaż to przydatny sposób oceny rozwoju fizycznego noworodka), ale znajomość okien rozwojowych jest podstawą zdrowia emocjonalnego martwiących się o wszystko rodziców (i bronią w „walce” z córką kuzynki waszej ciotki, której dziecko „ma pół roczku i już samo chodzi”.