Niemowlę po szczepieniu – jakie reakcje są normalne, a które powinny zaniepokoić?

Pierwsze dni i noce maluszka po podaniu szczepionki bywają dla rodziców szczególnie stresujące. Dziecko jeszcze nie jest w stanie zakomunikować, co mu dolega, więc płacz czy nietypowe zachowanie budzi niepokój. W których sytuacjach rzeczywiście trzeba się martwić? Jak powinno zachowywać się niemowlę po szczepieniu? Odpowiadamy!

Niemowlę w pierwszym roku swojego życia jest szczepione na wiele chorób, w kolejnych latach również zalecane są konkretne szczepienia. Kalendarz szczepień jest co roku aktualizowany. O obecnym piszemy w artykule Kalendarz szczepień i pierwsze szczepienie noworodka: przewodnik dla młodych rodziców.  

Jak powinny wyglądać pierwsze dni po szczepieniu dziecka?

Pierwsze minuty tuż po podaniu szczepionki są niezwykle ważne. To właśnie wtedy pojawiają się różnego rodzaju reakcje alergiczne. Pielęgniarka bądź lekarz podający dziecku dany preparat zawsze powinien poinformować o czasie, który należy odczekać, zanim opiekunowie zabiorą maluszka do domu. Niemowlę po szczepieniu powinno spędzić pod gabinetem zazwyczaj około 30 minut, czas ten będzie jednak uzależniony od konkretnego szczepienia.

Jeżeli we wskazanym przez medyka czasie nie wydarzy się nic niepokojącego, można udać się z dzieckiem do domu. Mimo tego w dalszym ciągu warto ze szczególną uwagą obserwować wszystkie zmiany w zachowaniu maluszka. O wszystkich działaniach niepożądanych powinien poinformować rodziców pracownik przychodni podający szczepionkę, te bywają bowiem inne, w zależności od konkretnego specyfiku. Przykładowo preparat przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu B może powodować nieżyt nosa czy zmniejszenie apetytu, a środek przeciwko gruźlicy – powiększenie węzłów chłonnych lub owrzodzenie. Medyk powinien wskazać, w których przypadkach trzeba skonsultować się z lekarzem.

Normalne reakcje organizmu dziecka po szczepieniu

Są natomiast objawy dość typowe, wspólne dla większości szczepień, które (generalnie) nie powinny budzić niepokoju rodziców. 

• Niemowlę po szczepieniu może płakać i być marudne ze względu na ogólne gorsze samopoczucie. 
• Często występuje również wysoka senność oraz brak apetytu.
• Pojawia się reakcja miejscowa, a więc zaczerwienienie w miejscu podawania preparatu.
• U dziecka może wystąpić gorączka, która jednak nie powinna być bardzo wysoka i utrzymywać się dłużej niż 3 dni. W przeciwnym razie należy skonsultować się z lekarzem. 

Odczyn poszczepienny – co to takiego? Czy jest groźny?

O odczynie poszczepiennym powinien poinformować rodziców lekarz, wyjaśniając, czym jest i jak należy go rozpoznać. To dość ogólne wyrażenie obejmujące różnego rodzaju dolegliwości. Odczyn poszczepienny dotyczy działań niepożądanych, które mogą pojawić się po szczepieniu. Należą do nich:

• Charakterystyczna reakcja miejscowa – zaczerwienienie, obrzęk, owrzodzenie oraz ból występujące w miejscu wkłucia. Pojawiają się one zazwyczaj po podaniu specyfiku przeciw gruźlicy, błonicy, tężcowi i krztuścowi, a także polio. Co istotne, niektóre utrzymują się nawet powyżej miesiąca i jest to normalne. Jednak ze względu na czas i zasadność pojawiania się reakcji przy konkretnym szczepieniu najlepiej każdy przypadek omawiać z lekarzem.
• Gorączka, wysypka, obrzęk ślinianek przyusznych – pojawiają się zazwyczaj około tygodnia po szczepieniu MMR (przeciwko odrze, śwince i różyczce) i nie powinny niepokoić.

Powyższe przykłady w większości przypadków nie będą groźne dla maluszka. Mimo tego odczyn poszczepienny u niemowlaka miewa bardziej niepokojące oblicza. Kiedy koniecznie należy skontaktować się z lekarzem?

Jakie objawy u niemowlaka po szczepieniu powinny niepokoić?

Jeżeli opiekunowie zauważą u dziecka reakcję anafilaktyczną, taką jak omdlenie, przyspieszenie akcji serca czy duszności, powinni natychmiast skontaktować się z pogotowiem ratunkowym. To sporadyczna, ale zagrażająca życiu sytuacja związana z nadwrażliwością na któryś ze składników preparatu. O ile senność niemowlaka po szczepieniu jest często występującym, niegroźnym objawem, o tyle niemal całkowity brak kontaktu z maluchem (znacznie zmniejszona reakcja na bodźce), wiotkość jego ciała czy bladość należą do zespołu hipotensyjno-hiporeaktywnego i mogą stanowić zagrożenie życia. Takie reakcje mogą wystąpić ok. 48 h po szczepieniu DTaP (przeciwko błonicy, tężcowi oraz krztuścowi).

Wzbudzającym niepokój sygnałem są także drgawki, którym niekiedy towarzyszy podwyższenie temperatury ciała maluszka. Warto skontaktować się z lekarzem również wtedy, gdy charakterystyczna dla wkłucia reakcja miejscowa (niewielkie zgrubienie, zaczerwienienie) znacznie rośnie, a obrzęk zaczyna obejmować także staw.

Płacz dziecka po szczepieniu – czy powinien niepokoić?

Jak wspomnieliśmy, niemowlę po szczepieniu niemal na pewno będzie płakać. To całkowicie naturalna reakcja małego dziecka na gorsze samopoczucie, następująca nie tylko wtedy, gdy dzieje się coś poważnego. Niepokój maluszka może obudzić też niewielki ból występujący w miejscu wkłucia lub nadmierna senność. Zdarza się jednak, że płacz dziecka po szczepieniu staje się naprawdę intensywny. Taka sytuacja miewa miejsce np. w przypadku podania preparatu przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTaP).

Jeśli płacz trwa nieustannie od około trzech godzin, mając miejsce średnio 6-18 godzin od podania specyfiku, może świadczyć o wystąpieniu ciężkiego odczynu poszczepiennego. Dlatego w takiej sytuacji należy bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem pediatrą albo, gdy sytuacja zdaje się być naprawdę poważna, od razu z pogotowiem ratunkowym.

Czego unikać po szczepieniu dziecka? 

Istnieje wiele mitów dotyczących szczepienia, np. że dziecka nie należy kąpać lub też unikać spacerów. Jak jest naprawdę? Nie ma żadnych przeciwwskazań, żeby maluch nie mógł mieć kontaktu z wodą. Sytuacją wyjątkową jest duży obrzęk i intensywna reakcja alergiczna. W takim przypadku warto zrezygnować ze środków myjących, aby nie podrażniać miejsca wkłucia. 

Z dzieckiem po szczepieniu można pójść na spacer, oczywiście jeśli nie występuje u niego wysoka gorączka. Powinno się jednak zrezygnować z odwiedzin w dniu szczepienia, ponieważ maluch może być apatyczny i bardziej potrzebować Twojej bliskości. Trzeba też pamiętać, że przez okres ok. 2 tygodni od szczepienia dziecko ma osłabioną odporność. Jego organizm szybciej jest atakowany przez bakterie i wirusy, więc zatłoczone miejsca nie są wtedy dla niego najlepszym środowiskiem. Odporność dziecko nabywa wraz z wiekiem i rozwojem, w czym jednak możesz mu pomóc i jeszcze lepiej zadbać o jego ochronę w kontakcie z drobnoustrojami. Przeczytaj, jak wzmocnić odporność dziecka, aby zminimalizować ryzyko występowania częstych infekcji.  

Obserwacja niemowlaka jest absolutną podstawą opieki nad nim po szczepieniu. Nie warto ignorować nawet najmniejszych sygnałów – jeżeli zachowanie dziecka w jakimkolwiek stopniu wzbudziło Twój niepokój, zawsze dobrze skontaktować się z lekarzem.